©  Ósemka 2015

W latach trzydziestych nasilił się spór między instruktorami o nachyleniu narodowym i piłsudczykowskim. Gdy w 1926 r właśnie piłsudczycy zdobyli władzę w kraju, wysforowali się także na czoło w ZHP, promując wychowanie propaństwowe, którym starali się zastąpić wychowanie katolicko-narodowe, dominujące do roku 1926, gdy na czele harcerstwa męskiego stali tacy ludzie jak Stanisław Sedlaczek, pierwszy naczelnik Organizacji Harcerzy ZHP. Walka polityczna w ZHP narastała w miarę jak coraz bardziej wiązano ZHP z państwem i jego aparatem urzędniczym, co prowadziło do częściowej utraty samodzielności organizacyjnej i swobody wyboru dróg ideowych. Oto jak ówczesny Przewodniczący ZHP, wojewoda śląski Michał Grażyński, wpłynął na losy Chorągwi Warszawskiej tuż przed wybuchem wojny:

Od 1924 w Chorągwi Warszawskiej ZHP funkcjonował silny ośrodek kształcenia instruktorów, kładący nacisk na wychowanie „puszczańskie”. Kluczowym elementem kursów instruktorskich były obozy organizowane w dzikiej puszczy nad mazurskim jeziorem Wigry. Siła oddziaływania na młodych instruktorów była tak wielka, że wigierczycy tworzyli nieformalne środowisko i utrzymywali bliskie kontakty w wiele lat po zakończeniu kursu. Jednym z inicjatorów szkoły wigierskiej był hm. Władysław Ludwig (komendant Chorągwi Warszawskiej 1924-1933). Ludwig wyraźnie sprzeciwiał się koncepcji reprezentowanej przez władze naczelne ZHP, aby silnie powiązać związek z nurtem rządowym. Ludwig był zdania, że harcerstwo powinno zachować apartyjność. W 1935 był on odpowiedzialny za organizację Zlotu ZHP w Spale. Rozliczenie finansowe zlotu zostało przedstawione z opóźnieniem. Pomimo, że zlot był wielkim sukcesem, wkrótce po jego zakończeniu zarzucono Ludwigowi niegospodarność i wytoczono proces przed sądem harcerskim. Podczas procesu Ludwig wykazał niezasadność oskarżeń (za wyjątkiem wydatku na 2 złote!). Pomimo to, na skutek nacisków środowisk powiązanych z Przewodniczącym ZHP, Ludwig pozostał zawieszony w czynnościach i karnie urlopowany. Warszawskie środowisko instruktorskie stanowczo ujęło się za Ludwigiem, jednak bez skutku. 10.10.1938 Naczelnik Trylski, pod kontrowersyjnym zarzutem niesubordynacji, zwolnił z funkcji komendanta Warszawskiej Chorągwi Harcerzy hm. Henryka Waechslera. W styczniu 1939 władze naczelne odmówiły, bez podania powodu, zatwierdzenia wyboru Ludwiga na członka Zarządu Oddziału Warszawskiego ZHP. W wyniku narastającego konfliktu 31 marca 1939 Ludwiga, Waechslera i hm. Wacława Błaszczyka usunięto z ZHP. 2.04 prawie 100 instruktorów podpisało list otwarty skierowany do Przewodniczącego Grażyńskiego z prośbą o przywrócenie lubianych i szanowanych wodzów. Ani list, ani późniejsze próby mediacji nie dały rezultatu, w odpowiedzi na co w maju ok. 100 instruktorów (w tym 30 hm. i phm.) wystąpiło z ZHP na znak protestu. Jeszcze przed wojną rozważali stworzenie organizacji harcerskiej, do czego jednak nie doszło.

Konspiracyjny oddział (batalion) ZWZ-Armii Krajowej, powstał 30 października 1939 z inicjatywy harcmistrzów: W. Ludwiga "Kamila", W. Sosnowskiego "Witolda", C. Tomasika "Czesława", E. Konopackiego "Trzaski", R Kaczorowskiego "Prokopa". Według ich koncepcji Wigry miały być wojskową organizacją kadrową, na wypadek otwartych działań zbrojnych wystawić batalion wojska. Do wiosny 1940 udało się pozyskać do organizacji ok. 100 hm., phm. i działaczy. Plany udało się zrealizować w 1943, Wigry liczyły 250 osób, zorganizowanych w dwie kompanie.

Już na przełomie 1939/40 „Wigierczycy” prowadzili rozmowy z Naczelnictwem Szarych Szeregów, połączenie warunkując przede wszystkim rehabilitacją Ludwiga i przywróceniem stopni. Ostatecznie „Florian” (Marciniak) nie przyjął warunków Wigierczyków, wg „Orszy” (Stanisława Broniewskiego) zapewne z obawy przed możliwością rozbicia jedności warszawskiej organizacji SzSz i silną osobowością Ludwiga.

Członkowie "Wigier" uczestniczyli w akcjach małego sabotażu.

Siłą „Wigier” była duża ilość kadry z wyszkoleniem wojskowym, słabością (w porównaniu z SzSz) liczebność organizacji. W tej sytuacji ówczesny Naczelnik SzSz („Orsza”), w listopadzie 1943 porozumiał się z „Wigrami”. „Wigry” utworzyły Centrum Wyszkolenia Wojskowego Głównej Kwatery Szarych Szeregów i Szkołę Podchorążych „Agricola". Jednym z wykładowców był hm. Wacław Błaszczyk. W kursach „Agricoli” brało udział 289 podchorążych, w klasach ok. pięcio-dziesięcioosobowych, po siedmiu miesiącach kurs zaliczyło 217. Kandydaci do szkolenia podlegali starannej selekcji, uczniami mogli zostać tylko kandydaci o wysokich wartościach moralnych i predyspozycjach przywódczych. Ich późniejsza postawa w Powstaniu wystawia absolwentom „Agricoli” najwyższą notę. Wyszkolenie opierało się programie przedwojennych Szkół Podchorążych Rezerwy Piechoty. Zajęcia odbywały się w różnych punktach miasta, zazwyczaj w mieszkaniach elewów.

„WIGRY”, 1939–44 kryptonim grupy starszoharcerskiej, konspiracyjna, samodzielna organizacja wojskowo-społeczna założona jesienią 1939 w Warszawie przez W. Ludwiga pseudonim Kamil.Twórcami Wigier byli instruktorzy Chorągwi Warszawskiej, wydaleni ze Związku Harcerstwa Polskiego przez Naczelnictwo na krótko przed wrześniem 1939. Od 1941 podporządkowane ZWZ-AK. Nawiązały współpracę z Szarymi Szeregami dopiero na przełomie 1943-1944.Z organizacji Wigry rekrutowali się członkowie kierownictwa Centrum Wyszkolenia Szarych Szeregów. W powstaniu warszawskim (1944) utworzyły 400-osobowy batalion AK „Wigry”, dowodzony przez kapitana E. Konopackiego, pseudonim Trzaska. Walczyli na Woli, Starówce i w Śródmieściu.